Compliance in Coronacrisis

Het is een understatement dat de coronacrisis een uitdagende periode is voor het bedrijfsleven. De druk om aan alle opgelegde maatregelen te voldoen in combinatie met de overlevingsdrang trekt een zware wissel op het management en de werkvloer. Dit betekent echter niet dat bedrijven de teugels kunnen laten vieren als het gaat om compliance en het voorkomen van strafbare feiten zoals fraude en corruptie. Juist in crisistijd, waarin snel beslissingen moeten worden genomen en men minder zicht heeft op de bedrijfsvoering, onder andere omdat werknemers genoodzaakt zijn om vanuit huis te werken, is het risico op fraude en corruptie groot. Om die risico’s zoveel mogelijk te beperken is het met name van belang dat goed (toe)zicht wordt gehouden op het betalingsverkeer. Daartoe kunnen onder meer de volgende aandachtspunten in acht worden genomen:

• Wat is de aard en het doel van de betaling? Wordt bijvoorbeeld door een enkel individu gevraagd om een donatie te doen met het oog op de aankoop van mondkapjes uit Azië dan zullen sneller nadere vragen moeten worden gesteld dan indien een donatie wordt gedaan aan een (bekende) organisatie die tot doel heeft het bevorderen van de veiligheid van het zorgpersoneel in Nederland tijdens de crisis.
• Wie is de ontvanger van de betaling? SIDN heeft bijvoorbeeld een checklist opgesteld om nepwebshops te herkennen.
• Wie neemt het initiatief tot de betaling? Wordt een bedrijf bijvoorbeeld actief benaderd via phising mails om een donatie te doen dan zal dit meer reden zijn om goed onderzoek te doen dan wanneer een bedrijf zelf een organisatie uit kiest om een donatie aan te doen.
• Wat is de omvang van de betaling? Vanzelfsprekend zullen betalingen van forse omvang gemonitord dienen te worden. Echter kunnen ook meerdere kleine betalingen risico’s (bijvoorbeeld op oplichting en corruptie) met zich brengen, zoals onder meer blijkt uit de berichtgeving over de nepwebshops.
• De aard van de relatie tussen de gever en de ontvanger van de betaling. Het is bijvoorbeeld gebruikelijk dat tegenover een donatie niet direct een tegenprestatie bestaat. Ook het doen van een donatie om een relatie te doen ontstaan of onderhouden met het doel om in de toekomst een voorkeursbehandeling te krijgen kan onder omstandigheden echter strafbaar zijn.
• Bovendien dienen meldplichtige instellingen juist in deze tijd extra aandacht te besteden aan transactiemonitoring. Zij zijn immers op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) verplicht om (voorgenomen) ongebruikelijke transacties te melden bij de FIU-Nederland. Het Uitvoeringsbesluit Wwft 2018 vermeldt de objectieve en subjectieve indicatoren om een transactie in dat kader te beoordelen. Daarnaast heeft FIU-Nederland een informatieblad gedeeld met meldplichtige instellingen om de risico’s op financieel-economische criminaliteit tijdens de coronacrisis onder de aandacht te brengen. Het niet of te laat melden van een (voorgenomen) ongebruikelijke transactie kwalificeert als een economisch delict waarvoor forse boetes kunnen worden opgelegd.

Daarnaast is het van belang dat betalingen op juiste en transparante wijze in de administratie worden opgenomen, ook als het gaat om betalingen die niet direct verband houden met de dagelijkse bedrijfsvoering, zoals donaties of aankopen om aan de corona-maatregelen te voldoen.

Onderdeel van compliance is ook het nemen van gepaste maatregelen als bedrijven zich geconfronteerd zien met risico’s om strafbaar gedrag te hebben bevorderd. Een eerste stap kan dan zijn het (laten) verrichten van een intern onderzoek om in kaart te brengen wat zich precies heeft afgespeeld. Afhankelijk van de omstandigheden en enkel als men een goed beeld heeft van wat zich heeft afgespeeld en de eigen positie daarin, kan een vervolgmaatregel bestaan uit het zelfmelden bij de betreffende autoriteiten, teneinde te voorkomen dat men geconfronteerd wordt met bijvoorbeeld een onaangekondigde inval door de FIOD in verband met een strafrechtelijk onderzoek. Het Openbaar Ministerie heeft namelijk te kennen gegeven stevig op te treden tegen oplichting en het misbruik maken van de huidige coronacrisis.

Voor een uitgebreider overzicht en begrip van het Nederlandse juridische kader ten aanzien van corruptie, wordt tevens verwezen naar de Engelstalige publicatie Bribery & Corruption 2020 Netherlands, die ondergetekende als coauteur schreef voor Global Legal Insights.