Huis voor Klokkenluiders en Transparency International: ‘werknemers durven misstanden niet te melden’
Dit blijkt uit de Verkenning Meldprocedures en Integriteitsvoorzieningen 2017, een onderzoek onder ruim 430 ondernemingsraden, uitgevoerd door het Huis voor Klokkenluiders.
Klokkenluiders worden sinds 1 juli 2016 beschermd door de wet Huis voor Klokkenluiders. Deze wet bepaalt onder meer dat organisaties met meer dan 50 werknemers een meldprocedure voor vermoedens van misstanden moeten hebben, die klokkenluiders bovendien beschermt tegen benadeling.
Organisaties hebben nog flinke stappen te zetten bij de naleving van de wet: pas 48% heeft een interne meldprocedure voor misstanden opgesteld die aan de nieuwe regelgeving voldoet. En er is alle reden om vaart te maken. In veel organisaties durven werknemers misstanden niet te melden. Dit blijkt uit de verkenning van het Huis voor Klokkenluiders.
Overigens volstaat enkel het hebben van een meldprocedure niet. Werkgevers moeten hun medewerkers informeren over deze procedure en zorgen voor een veilig meldklimaat, waarin werknemers misstanden ook durven aan te kaarten. Werkgevers hebben hier nog onvoldoende aandacht voor. Een kwart van de ondernemingsraden geeft een onvoldoende aan de inspanningen van de eigen organisatie om integriteit te bevorderen. Ook heeft lang niet elke organisatie een veilige meldcultuur, vindt de OR:
- Eén op de drie denkt dat werknemers een misstand durven te melden.
- Eén op de zeven zegt dat er een angstcultuur heerst in de eigen organisatie.
- In de semipublieke sector is de OR het minst positief over de organisatiecultuur.
Verder moeten werkgevers zorgen voor een goede infrastructuur voor meldingen. Hieronder vallen behalve een meldprocedure een vertrouwenspersoon, een gedragscode en een onderzoeksprotocol. Ook deze aspecten heeft het Huis voor Klokkenluiders onderzocht. In bijna alle organisaties is een vertrouwenspersoon te vinden (89%), net als een gedragscode (80%). Tegelijkertijd valt er het nodige aan te merken op de huidige meldstructuur. De vertrouwenspersoon is nog onvoldoende zichtbaar en geniet te weinig vertrouwen. Gedragscodes worden onvoldoende geactualiseerd. Slechts 60% van de werkgevers heeft een intern onderzoeksprotocol. Organisaties zijn daardoor te vaak onvoorbereid op intern onderzoek. En de meest effectieve maatregelen worden het minst genomen: 46% heeft schriftelijk integriteitsbeleid, 47% heeft een ethiek-, compliance of integriteitsfunctionaris.
Eurobarometer Transparency International
Dit beeld wordt bevestigd door de Eurobarometer over corruptie van Transparency International, die een overzicht geeft van de huidige staat van corruptie in Europa. Uit de barometer blijkt dat een derde (68%) van de Europeanen denkt dat corruptie wijdverspreid is in eigen land en een overgrote meerderheid (79%) stelt dat de banden tussen het bedrijfsleven en de politiek in hun land tot corruptie leiden. Iets minder dan driekwart (73%) zegt dat er sprake is van corruptie bij de nationale publieke instellingen en dat de maatregelen tegen corruptie ontoereikend zijn. Slechts een minderheid van alle respondenten zegt dat er voldoende transparantie en toezicht is op de financiering van politieke partijen. Een derde (33%) van de respondenten denkt dat er voldoende succesvolle vervolgingen zijn.
Organisaties hebben alle belang bij een goede infrastructuur voor meldingen. Door meldingen van oplettende werknemers kunnen organisaties het probleem intern oplossen, ervan leren en erger voorkomen.