Wwft en witwassen varia 2024/2025

1. Nieuwe NOB Handreiking voor Wwft-risicobeleid

In december 2024 heeft de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) een nieuwe Handreiking voor een risicobeleid Wwft gepubliceerd. De handreiking is bedoeld als een hulpmiddel om een kantoorrisicobeleid op te stellen, zoals is voorgeschreven in de Wwft. Dat kantoorrisicobeleid dient te zijn gebaseerd op een risicoanalyse van de eigen organisatie, het eigen dienstverleningspakket en de eigen te onderscheiden cliënten(groepen).

De handreiking is samengesteld door leden van de Commissie Beroepszaken van de NOB. De inhoud van de handreiking is gebaseerd op de Richtsnoeren ter interpretatie van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) voor accountants en belastingadviseurs van 5 december 2023.

2. AFM heeft Wwft/Sw-Leidraad geüpdatet

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft de Wwft/Sw-Leidraad voor de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en Sanctiewet 1977 (Sw) herzien. Hiermee volgt zij het voorbeeld van DNB, die in mei 2024 al met diens aangepaste ‘DNB Q&A/Good Practices Wwft’ kwam. Als belangrijke factoren om de oude Leidraad uit 2020 te herzien, noemt AFM de recent uitgebrachte Algemene Leidraad Wwft van het Ministerie van Financiën (MinFin) en het Ministerie van Justitie en Veiligheid (MinJenV), alsmede de derde National Risk Assessment (NRA) Witwassen van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC - zie hierover uitgebreid ook de vorige varia).

Twee belangrijke punten uit de update zijn:

• Ultimate Beneficial Owners (UBO's): Een thematisch onderzoek door de AFM naar het identificeren en verifiëren UBO's leidde tot aanbevelingen voor meer aandacht voor de onderbouwing en vastlegging van de identificatie van (pseudo-)UBO's. De AFM gaat in de aangepaste Wwft/Sw-Leidraad nader in op redelijke maatregelen om UBO’s te identificeren, te verifiëren, en de vastlegging ervan.

• Risicogebaseerde aanpak: De AFM kiest, net als DNB, ervoor om (nog) meer nadruk te leggen op de risicogebaseerde benadering van de Wwft. De Wwft/Sw-leidraad benadrukt het belang van risicobeoordelingen en het aanpassen van maatregelen op basis van risico's, vooral bij cliëntenonderzoek en de identificatie van Politically Exposed Persons (PEPs). De aangepaste Wwft/Sw-Leidraad licht de risicogebaseerde aanpak nader toe bij onder meer het maken van risicobeoordelingen, het vastleggen van de risicogebaseerde aanpak in beleid, en wat de risicogebaseerde aanpak betekent voor het cliëntenonderzoek.

Vanaf eind 2024 vallen Crypto-asset service providers (CASPs) ook onder het toezicht van de AFM. Voor deze branche zal de AFM echter nog een aanvullende leidraad publiceren.

3. BFT publiceert nieuwe Specifieke leidraden Wwft

Het Bureau Financieel Toezicht (BFT) heeft nieuwe specifieke Leidraden Wwft opgesteld voor de beroepsgroepen die onder zijn toezicht vallen, zoals (kandidaat-)notarissen, accountants, belastingadviseurs en administratiekantoren. Daarnaast zijn de voorbeelden bij de subjectieve indicator geactualiseerd en is een overzicht opgesteld van de (voor de instellingen die onder het toezicht van het BFT vallen) belangrijkste wetswijzigingen sinds oktober 2018. De nieuwe Specifieke leidraden gelden vanaf 24 oktober 2024 en vervangen de Specifieke leidraden van 24 oktober 2018.

Lees hierover meer in de bijdrage van Miranda de Mik: Nieuwe specifieke Leidraden Wwft

4. Wetsvoorstel verbod op contante betalingen vanaf € 3.000

De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel om contante betalingen van € 3.000,- of meer te verbieden op 24 september 2024 aangenomen, de Eerste Kamer moet nog beslissen. Het verbod op contante betalingen vanaf € 3.000,- geldt voor handelaren in goederen, kunstvoorwerpen en voor pandhuizen. Het verbod geldt niet voor particuliere verkopen tussen individuen. Ook betalingen voor diensten vallen niet onder het verbod, hoewel vanaf medio 2027 een verbod op contante betalingen boven € 10.000,- voor diensten zal gelden op grond van EU-regelgeving (de anti-witwasverordening). De grens van € 3.000,- is door het kabinet gekozen om criminelen te ontmoedigen geld over de grens of in Nederland wit te wassen, terwijl het voor burgers mogelijk moet blijven om in contanten te betalen.

Het Bureau Toezicht Wwft (BTWwft) zal toezien op de naleving van het verbod. Momenteel moeten handelaren al cliëntenonderzoek doen bij contante betalingen vanaf € 10.000,-. Voor handelaren in goederen zal deze verplichting door de inwerkingtreding van het verbod komen te vervallen, wat de administratieve lasten voor deze beroepsgroep zal doen verminderen. Voor handelaren in kunstvoorwerpen blijft de verplichting van het cliëntenonderzoek echter onverkort gelden.

Het streven van het kabinet is om het verbod vóór 1 juli 2025 in te voeren (de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) verwacht 31 maart 2025). Na vijf jaar zal het verbod worden geëvalueerd. De inwerkingtreding van het aangenomen amendement Dijk-Flach, waarmee een plicht voor het accepteren van contante betalingen onder € 100,- in het leven zou gaan gelden, zal vermoedelijk worden uitgesteld. Er wordt in EU-verband nog onderhandeld over de contouren van zo’n acceptatieplicht. Nederland is in ieder geval voorstander van zo’n plicht, mits deze proportioneel en uitvoerbaar is voor winkeliers. De Europese Centrale Bank (ECB) heeft op 6 december 2024 op verzoek van het kabinet een (positief) advies over dit amendement uitgebracht.

Lees hierover ook verder in de bijdrage van Kaisa de Bel: Autohandelaren, kunsthandelaren en andere handelaren opgelet: verbod op contante betalingen vanaf 3000 euro in aantocht

5. Kamerbrief over de risicogebaseerde uitvoering van Wwft-verplichtingen door banken

Eind december 2024 heeft de Minister van Financiën de Tweede Kamer bericht dat in zijn visie de risicogebaseerde aanpak van banken op grond van de Wwft beter moet. Aanleiding voor zijn bericht waren vragen van twee kamerleden over die aanpak. Deze vragen waren gesteld naar aanleiding van – de al langer bekende – signalen dat banken doorslaan in hun risicogebaseerde aanpak. Als gevolg daarvan zouden klanten onnodige vragen worden gesteld en onevenredig worden belast door het cliëntenonderzoek van banken. In zijn reactie benadrukt de minister dat bankklanten geen onnodige lasten mogen ervaren en banken alleen vragen mogen stellen en klantenonderzoek mogen verrichten in lijn met de risicogebaseerde aanpak.

De gesignaleerde problematiek dat banken de risicogebaseerde aanpak van de Wwft beter moeten naleven, is niet nieuw. Eerder is hier bijvoorbeeld al aandacht voor gevraagd in het rapport ‘Van herstel naar balans’ van De Nederlandsche Bank (DNB). Naar aanleiding van dit rapport zijn de banken in gesprek gegaan met verschillende (bedrijfs)sectoren. Deze gesprekken hebben geresulteerd in diverse ‘standaarden’ van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Daarin worden banken uitgangspunten geboden voor een meer risicogebaseerde toepassing van de open normen uit de Wwft.

In zijn kamerbrief van december 2024 beschrijft de minister dat banken soms nog steeds meer doen dan de Wwft vereist en in sommige gevallen vragen stellen die de Wwft niet voorschrijft. Hij heeft dan ook aangekondigd om een proportionele, risicogebaseerde uitvoering van de Wwft mee te nemen in de uitwerking van het regeerprogramma op het terrein van het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering, dat volgens minister begin 2025 naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd.

6. Ontwikkelingen UBO-register

Het UBO-register zit als gevolg van een arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) van 22 november 2022 nu alweer ruim twee jaar op slot voor Wwft-instellingen. Mondjesmaat wordt de toegang tot (de informatie uit) het UBO-register weer geopend voor verschillende beroepsgroepen. Zo heeft de minister van Financiën in april van 2024 aangegeven dat hij verwacht dat de meeste grootbanken voor de zomer van 2024 weer toegang zullen hebben tot het UBO-register. Ook zouden er gesprekken lopen met het notariaat en verzekeraars om te bezien op welke manier zij weer toegang tot het register zouden kunnen krijgen. Een recentere update omtrent deze ontwikkelingen is niet gegeven.

Overgangsregeling

Zolang een Wwft-instelling (nog) niet is aangesloten op het UBO-register geldt met ingang van 1 augustus 2024 dat zij bij nieuwe cliënten een gewaarmerkt uittreksel uit het UBO-register moeten opvragen. Daarvoor kon worden volstaan met de bevestigingsmail van de KvK om vast te stellen of een juridische entiteit geregistreerd stond in het UBO-register. Per 1 augustus 2024 kan (en dient) de cliënt echter dit gewaarmerkt uittreksel op te vragen bij de KvK, en vervolgens aan de Wwft-instelling te verstrekken.

Per 1 oktober 2024 is de overgangsregeling ook gewijzigd met betrekking tot de terugmeldingsplicht (artikel 10c, eerste lid, Wwft). Wwft-instellingen zijn per die datum verplicht om bij de KvK melding te maken van iedere discrepantie die zij aantreffen tussen de informatie over de UBO in het van de cliënt te ontvangen gewaarmerkt uittreksel en de informatie over diezelfde UBO waar zij (via andere bron) over (moet) beschikken. Om deze terugmelding te kunnen doen is een autorisatie bij de KvK vereist. De aanvraagformulieren hiervoor zijn beschikbaar op de website van de KvK onder het kopje 'Doelgroep en aanvraagformulieren' (voor het aanvragen van deze autorisatie is tevens een KvK-account vereist).

In de bepaalde gevallen is het voor de KvK technisch nog niet mogelijk is om een gewaarmerkt uittreksel uit het UBO-register te verstrekken, zoals in het geval wanneer er sprake is van een cliënt zonder natuurlijke persoon als bestuurder. Ook cliënten met (wel) een natuurlijke persoon als bestuurder maar die geen gebruik kan maken van DigiD, kunnen nog geen gewaarmerkt uittreksel opvragen. Dit laatste is met name het geval bij bestuurders met een nationaliteit van een land buiten de Europese Economische Ruimte (binnen de EER kan een bestuurder zich inschrijven bij de Registratie Niet-Ingezetenen (RNI) om vervolgens een BSN-nummer en daarna een DigiD aan te vragen). In al deze gevallen dient te worden teruggevallen op de oude regeling die gold vóór 1 augustus 2024: vaststellen middels bevestigingsbrief van de KvK en geen terugmeldingsplicht.

Hoelang de overgangsregeling in deze vorm blijft gelden is niet bekend, Wwft-instellingen doen er dan ook goed aan om nieuwsberichten van toezichthouders en de KvK in de gaten te houden voor nieuwe wijzigingen.

Wijzigingswet

Om aan de zorgen van het HvJ EU tegemoet te komen heeft de wetgever een Wijzigingswet in de maak. Hiermee wordt beoogd om de beperking van de toegang tot het UBO-register wettelijk te verankeren. Wwft-instellingen behouden in het nieuwe wetsvoorstel hun wettelijke toegang. Na een internetconsultatieronde en vervolgens advies te hebben ingewonnen bij de Raad van State is het definitieve wetsvoorstel op 1 juli 2024 bij de Tweede Kamer aanhangig gemaakt. Daar is het voorstel thans in behandeling, vooralsnog is geen zicht op welke termijn deze wet in werking zal treden. Wel volgt uit de Nota naar aanleiding van het verslag van 28 november 2024 dat naar verwachting in de eerste helft van 2024 een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) ter consultatie zal worden aangeboden waarin categorieën van (rechts)personen met een aantoonbaar legitiem belang zullen worden benoemd.

7. Toetreding BFT tot Financieel Expertise Centrum (FEC)

Uit een persbericht van het BFT van 12 augustus 2024 volgt dat het BFT toetreedt als nieuwe convenantpartner tot het FEC: een samenwerkingsverband tussen de AFM, Belastingdienst, DNB, FIU, FIOD, OM en Politie dat zich inzet voor de integriteit van de financiële sector. Met zijn rol als toezichthouder over tienduizenden instellingen en als toekomstig toezichthouder ten aanzien van de Sanctiewet 1977, voegt het BFT een nieuw segment van dienstverleners toe aan het FEC. De toetreding van het BFT tot het FEC is op 16 augustus 2024 bekrachtigd.

8. Actualiteitenrubriek Witwassen

Via deze link kunt u kennisnemen van de bijdrage voor de actualiteitenrubriek Witwassen van het Tijdschrift voor Sanctierecht en Onderneming van Jurjan Geertsma, Oscar Pluimer en Matthijs van Dijk.